Nöbetçi Eczaneler
ABD Dış Politikasındaki Değişim ve Çin’in Yükselişi: Yeni Bir Küresel Dönem mi Başlıyor?
ABD’nin Dış Politikasında Radikal Değişiklikler
Son aylarda ABD Başkanı Donald Trump’ın Washington’un dış politikasında gerçekleştirdiği köklü değişiklikler, ABD’nin küresel liderliğinin sorgulanmasına neden olmakta. Ülkedeki bu değişim, Çin’in yükselişini ve ABD’nin gerilemesini beraberinde getirirken, bu durumun uluslararası düzen üzerinde nasıl bir etki yaratacağı da tartışmaları alevlendirdi. Trump’ın izlediği politika, tarihsel olarak ABD’nin inşa ettiği uluslararası düzeni sorgular nitelikte olduğu için, Türkiye gibi müttefik ülkeler arasında belirsizlikler yaratıyor.
Çin’in Global Güç Olarak Yükselişi
ABD’nin dış politikasındaki geri çekilmenin, Çin’e avantaj sağladığı görüşü uzun zamandır dile getiriliyor. 1980’lerdeki ekonomik reformlarla başlayan süreçte, Çin, kapitalizmi benimseyerek küresel güç dengesinde önemli bir yer edinmeye başladı. Ancak, 1990’lar ve 2000’ler boyunca bu yükseliş, ABD’nin süper güç konumunu tehdit etmedi.
2008 Krizi ve Sonrası
2008 yılındaki küresel finans krizi sonrasında, Çin’in devlet güdümlü kapitalizm modeli öne çıkmaya başladı. Batı’nın ekonomik politikalarına alternatif olarak “Pekin Konsensüsü” olarak adlandırılan yaklaşım dünya genelinde ilgi görmeye başladı. Ancak, o dönemlerde Çin hâlâ ABD’ye oranla birçok alanda zayıf kalıyordu.
Trump’ın Önce Amerika Politikası ve Sonuçları
2017 yılında Trump’ın göreve gelmesiyle birlikte Çin, dış politikasında daha aktif bir rol almayı seçti. Bu stratejik değişim, 19. Çin Komünist Partisi Kongresi’nde de açıkça ifade edildi ve ABD ile Çin’in yeniden oluşan bipolar düzende nasıl bir pozisyon alacağı tartışılmaya başlandı. Trump’ın “Önce Amerika” politikası, uluslararası liderlik pozisyonunu zayıflatırken, Washington’un politikaları hala küresel sistemden tam anlamıyla çekilmediğini gösteriyor.
Çin’in Potansiyeli ve Sınırlamaları
Buna rağmen, ABD’nin geri çekilişi, Pekin’in dünya işlerinde baskın güç olacağı anlamına gelmiyor. Bu noktada dört büyük engel karşımıza çıkıyor:
-
ABD’nin Gücü: ABD, hala dünyanın en güçlü ülkesi olma konumunu koruyor. Washington’un gümrük tarifeleri ve yaptırımlar gibi politikaları, Çin karşısındaki avantajını sürdürmeyi hedefliyor.
-
Askeri Erişim: ABD, 80’den fazla ülkede yaklaşık 750 askeri üs bulundururken, Çin’in yurtdışında yalnızca iki militan üssü mevcut. ABD’nin bu stratejisi, Soğuk Savaş ve İkinci Dünya Savaşı’nın bir sonucu olarak benzersiz bir yapı oluşturdu.
-
İç Siyasetin Kırılganlığı: Şi Cinping’in liderliğini uzatması, partinin sürdürülebilirliği açısından belirsizlik yaratıyor. Ekonomik sorunlar ve COVID-19 etkileri, Çin’in iç dinamiklerini zorladığı gibi dış politikada da riskler taşıyor.
- Küresel Rol Arayışı: Çin, son zamanlarda küresel diplomaside daha aktif olmaya çalışsa da, bu girişimler genellikle ABD karşıtlığı ile sınırlı kalıyor. Gerçek bir liderlik vizyonu geliştirmenin gerekliliği, hala pekişmemiş durumda.
Sonuç: Yeni Dünya Düzeni Nereye Gidiyor?
Uzun vadede “Pax Sinica” senaryosunu tartışmak önemli olsa da, Çin tarihsel olarak küresel liderlik kurma fırsatını yakalayamamış bir ülke olma özelliğini taşıyor. Kısa ve orta vadede, dünya düzeni liderlikten yoksun bir yapıya doğru evriliyor. ABD’nin isteksizliği ve Çin’in henüz olgunlaşmamış liderlik hedefleri, yeni bir dünya düzeninin oluşmasını engelliyor.
Gelecekte, uluslararası ekonomik istikrar, enflasyon, döviz kuru dalgalanmaları ve faiz oranları gibi kavramlar, bu dönüşüm sürecinin kritik unsurları olacak. Her iki ülkenin de bu zorlukların üstesinden gelme kabiliyeti, global ekonomik dengeleri belirleyecek temel faktörler arasında yer alacak.