Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Ekonomik Performans: 2024 Raporu

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2024 Verileri

Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2024 yılına dair Kamu İşletmeleri Raporu’nu yayımlayarak, kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT) sisteminin ekonomik durumunu ortaya koydu. Rapora göre, yıl sonunda Bakanlığın portföyünde 33 kamu işletmesi yer almakta. Bu rakam, 19 KİT, bir KİT bağlı ortaklığı, beş kamu bankası ve sekiz diğer kuruluşu içeriyor.

KİT Sisteminin Satış Performansı

Raporda dikkat çeken bir diğer detay, KİT sisteminin 2024 yılı brüt satışlarının, 2023’e göre yüzde 42 artarak 1,79 trilyon liraya ulaşması oldu. Bu artışın başlıca nedenleri arasında Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ), Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ), Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ve Et ve Süt Kurumu (ESK) yer aldı. Ancak, brüt satışların artışına rağmen, toplam faaliyet kârı 83 milyar lira ile net dönemde 56,6 milyar lira zarara dönüşmüş durumda.

KİT Bilançosu ve Aktif Büyüklüğü

Aktif ve Öz Kaynak Durumu

2024 yılı itibarıyla KİT sisteminin toplam aktif büyüklüğü 4,28 trilyon liraya yükselerek yüzde 45,9 oranında bir artış gösterdi. Aktif büyüklüğünün, GSYH’ye oranı ise yüzde 9,6 olarak hesaplandı. Bunun yanı sıra, toplam öz kaynak büyüklüğünde de yüzde 42,5’lik bir artış görülerek 2,8 trilyon liraya ulaşıldı.

Bazı KİT’lerde yaşanan nominal sermaye artışları, sistemin toplam nominal sermayesinin yüzde 29,7 artarak 1,2 trilyon liraya ulaşmasına katkı sağladı. Ödenmiş sermayedeki artış ise yüzde 37,6’lık bir oranla 847,9 milyar liraya çıktı.

Pasif Yapıda Yabancı Kaynaklar

KİT sisteminin pasif yapısına bakıldığında öz kaynakların, toplam pasiflerin yüzde 65,5’ini oluşturduğu, yabancı kaynakların ise yüzde 34,5 gibi daha düşük bir paya sahip olduğu görüldü. Bu durum, kamu işletmelerinin finansman yapısında daha fazla öz kaynak kullanıldığını gösteriyor.

İstihdam Giderleri ve Çalışan Maliyetleri

İstihdamda Düşüş

KİT’lerin 2019 yılında istihdam ettiği kişi sayısı 100 bin 516 iken, bu rakam 2024’te 98 bin 983’e gerilemiş durumda. Ancak, toplam istihdam giderleri, bir önceki yıla göre yüzde 74,3 artarak 108,1 milyar liraya ulaştı. İşveren için KİT çalışanlarının maliyeti ise memur ve sözleşmeli personel için aylık ortalama 76 bin 336 lira, işçilerde ise 104 bin 722 lira olarak hesaplandı.

Ekonomik Yansımalar

Bu veriler, KİT’lerin giderek artan maliyetlerinin yanı sıra, istihdamda yaşanan azalmayı da gözler önüne seriyor. Faiz oranlarının yüksek olduğu, enflasyonun etkilerinin hissedildiği bu dönemde, kamu işletmelerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması oldukça önemli.

Sonuç ve Değerlendirme

Tüm bu veriler, Türkiye’nin kamu iktisadi teşebbüslerinin ekonomik yapısını ve performansını gösteriyor. KİT’lerin brüt satışlardaki artışlarına rağmen, net zararın ortaya çıkması, maliyetlerin kontrol edilememesi ve döviz kurlarındaki dalgalanmaların etkisiyle birleştiğinde, kamu işletmeleri açısından sorunlu bir dönem yaşandığını ortaya koyuyor.

Küresel piyasalardaki belirsizlikler ve iç ekonomik dinamikler, KİT’lerin gelecekteki performansını etkileyebilir. Bu noktada, mali disiplinin sağlanması ve etkin yönetim uygulamalarının benimsenmesi, özellikle enflasyon ve döviz kurlarının etkisi altında kalan sektörler için kritik önem taşıyor. Gelecek yıllarda daha sürdürülebilir bir modelin oluşturulması, kamu finansmanı açısından hayati bir öncelik olmalıdır.