MESEM: Eğitim mi, Çocuk İşçiliği mi?
Giriş: Eğitim Sistemindeki Tartışmalı Dönüşüm
Son yıllarda Türkiye’de uygulamaya konulan Mesleki Eğitim Merkezleri (MESEM), eğitim alanında önemli tartışmalara yol açtı. Eğitim-İş Genel Başkanı Kadem Özbay, bu uygulamanın, görünürde mesleki eğitim gibi gösterilmesine rağmen, gerçekte yoksul çocukları ucuz iş gücüne dönüştüren bir proje olduğunu ifade ediyor. Eğitim uzmanları, 10 yaşındaki çocuklara meslek seçtirme uygulamalarının, çocuk işçiliğini meşrulaştıran bir sistem olarak değerlendirildiği konusunda hemfikir.
MESEM: Eğitim mi, İşgücü mü?
MESEM’in Amacı ve Yapısı
MESEM, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, gençlerin meslek edinmesini kolaylaştırmak ve istihdamı desteklemek amacıyla kuruldu. Ancak, eski adıyla Çıraklık Eğitim Merkezi olan bu sistem, 2016 yılında yapılan düzenlemelerle zorunlu eğitim kapsamına alındı ve bu bağlamda, 2022 yılı itibarıyla bu uygulama yaygın hale geldi. Eğitim süreçleri, ortaokul mezunu olan tüm bireylerin katılımına açıktır.
Uygulama Süreci
Uygulama gereği, öğrenciler haftanın dört günü işyerlerinde “stajyer” olarak çalışırken, yalnızca bir gün okulda teorik eğitim alıyorlar. Bu model, çocukların erken yaşta iş gücü pazarına dalmasına sebep oluyor. Eğitim, metal teknolojisi, inşaat ve moda tasarımı gibi 39 farklı alanda verilmektedir.
Çocuk İşçiliği: Bir Sosyal Sorun
Erken Yaşta Çalışma ve İş Güvenliği
Eğitim sendikaları ve uzmanlar, MESEM’in çocuk işçiliğini devlet eliyle meşrulaştırdığını belirtiyor. Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre, 2024 yılında çalışan çocuk sayısı 869 bine ulaştı. Bu durum, çocukların eğitimlerini tamamlamadan iş gücü piyasasına itilmesi anlamına geliyor. Çocuk işçiliği nedeniyle yaşanan ölümler ve kazalar, bu sistemin potansiyel tehlikelerini gözler önüne seriyor.
MESEM ve Çocuk İşçi Ölümleri
İş Sağlığı ve Güvenliği verilerine göre, 2013-2023 yılları arasında Türkiye’de 49 çocuk iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi. Eğitimciler, çocukların maruz kaldığı tehlikeleri göz önüne alarak, bu durumun 15 yaş altındaki çocuklar için yasak olmasına rağmen, uygulamada sıkça ihlal edildiğini vurguluyor.
Uzman Görüşleri: Eğitim ve Ekonomi Üzerine Eleştiriler
Eğitim-İş Genel Başkanı Kadem Özbay
Kadem Özbay, MESEM uygulamasının, çocuk işçiliğini meşrulaştırma işlevi gördüğünü ileri sürüyor. Eğitimciler, eğitim sisteminin yoksulluğu kader olmaktan çıkarma işlevini yitirdiğini ve sistemin eğitim yerine iş gücü üretimine odaklandığını belirtiyor.
Eğitim Uzmanı Ali Taştan
Ali Taştan ise “10 yaşındaki çocuğa meslek seçtiriyorlar” diyerek, bu sistemin aslında geleceğin ana elemanları yetiştirmek yerine, çocukları birer işçi olarak yetiştirdiğini vurguluyor. Özellikle sanayi bölgelerinde çocuk işçilerin durumunun kritik olduğunu ifade ediyor.
Sonuç: Eğitimde Yeniden Düşünme Zamanı
MESEM uygulaması, yoksul çocukların iş gücüne dönüştürülmesi açısından ciddi endişeler doğuruyor. Eğitim sisteminin çocukları koruyucu bir yapı sunması gerekirken, onları iş piyasasına iten bir mekanizma haline gelmesi, ciddi bir toplumsal sorunu işaret ediyor. Bu konudaki tartışmaların derinleşmesi ve sistemde köklü değişiklikler yapılması gerektiği aşikardır. Eğitimde adalet ve bütüncüllük sağlanmadığı sürece, MESEM gibi uygulamalar daha fazla eleştirilmeye devam edecektir.