AB’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM): Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri

CBAM Nedir ve Nasıl Çalışır?

Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), Avrupa Birliği’nin küresel ticaret ve çevre politikalarını entegre etmeyi amaçlayan devrim niteliğindeki bir düzenlemesidir. Bu mekanizma, özellikle yüksek karbon yoğunluğuna sahip ürünlerin ithalatında, üretim süreçlerinde açığa çıkan sera gazı emisyonlarını dikkate alır ve bu ürünlere AB eşdeğeri karbon fiyatı uygulanmasını öngörür.

Hedefler ve Kapsam

CBAM, ithalatçılar için, eğer menşe ülkelerinde karbon fiyatı uygulanmamışsa ya da düşükse, ek sertifikalar alma zorunluluğu getirerek hem kirletici endüstrilerin Avrupa pazarına girişini zorlaştırmayı, hem de iç pazarla dış pazar arasında rekabet eşitliği sağlamayı hedefler. İlk aşamada demir-çelik, çimento, alüminyum, gübre ve elektrik üretimi gibi beş temel ürün kategorisi CBAM kapsamına alınmıştır.

Türkiye Ekonomisinde CBAM’ın Etkileri

Türkiye’nin Ticaret Bağlantıları

Türkiye, AB’nin en büyük ticaret ortaklarından biri olarak, CBAM’ın etkilerinden en fazla etkilenen ülkelerden biri konumundadır. Dünya Bankası verilerine göre, Türkiye’nin toplam mal ihracatının yaklaşık %4’ü CBAM kapsamına girmektedir. Bunun büyük kısmı demir-çelik sektörüne aittir.

Sektörlere Göre Risk Analizi

Özellikle demir-çelik, çimento ve alüminyum gibi emisyon yoğun sektörlerde, CBAM’ın Türkiye’ye maliyeti yılda 1,1–1,8 milyar Euro arasında değişecektir. Türkiye’nin demir-çelik ihracatının yaklaşık %40’ı Avrupa pazarına yönelmektedir, bu da sektörde potansiyel ihracat kayıplarının büyük olabileceğine işaret eder.

Türkiye’nin Adaptasyonu ve Karbon Fiyatlandırma Stratejisi

Karbon Piyasası Oluşturma Çabaları

CBAM’ın getirdiği zorluklar, Türkiye’nin kendi içindeki karbon fiyatı uygulamalarını hızlandırma ihtiyacını doğurmuştur. Türkiye, karbon ticaret sistemi (ETS) kurmayı planladığını açıklamış ve bu çabalar sayesinde AB ile olan ticaret ilişkilerini güçlendirmeyi hedeflemektedir.

Uzun Vadeli Stratejiler

Türkiye’nin bu süreçte karbon verimliliğini artırmaya yönelik stratejiler geliştirmesi kritik öneme sahiptir. Elektrik ark ocakları gibi düşük karbon yöntemlerine yönelerek, CBAM yükünü azaltabilir. Bu bağlamda, karbon fiyatlandırma mekanizmalarının geliştirilmesi, hem iç piyasada hem de dış ticarette rekabet avantajı sağlayabilir.

Sonuç ve Değerlendirme

CBAM, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için hem bir tehdit hem de fırsat sunmaktadır. Bu uluslararası düzenleme, Türkiye’nin enerji ve iklim politikalarını yeniden şekillendirmesi için bir fırsat oluşturmaktadır. İç piyasalardaki karbon fiyatlandırma mekanizmalarının güçlendirilmesi ve uluslararası işbirliği ile zorlukların aşılması mümkün olacaktır.

Kısa Yorum

CBAM, Türkiye’nin yeşil dönüşüm sürecini hızlandırmak için bir fırsat sunuyor. Ancak, bu sürecin başarılı olabilmesi için etkin bir strateji geliştirilmesi şart. Hem iç piyasada uygun karbon fiyatlandırma mekanizmaları oluşturmak, hem de dış ticaret politikalarını AB ile uyumlu hale getirmek, Türkiye için kritik öneme sahiptir. Bu bağlamda, sürdürülebilir büyüme ve rekabet gücünü korumak adına Türkiye’nin atacağı adımlar belirleyici olacaktır.